Maślan sodu – wsparcie układu pokarmowego i nie tylko

Maślan sodu, nazywany jest także sodową solą kwasu masłowego (butyrate sodium). To krystaliczny związek powstający po połączeniu butyrynianu, jednego z krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, z jonem sodowym. Naturalnie występuje w jelicie grubym, gdzie jest produktem fermentacji błonnika przez bakterie probiotyczne. W formie suplementu zyskuje na popularności ze względu na wielokierunkowe korzyści zdrowotne.

Właściwości maślanu sodu

1. Źródło energii dla enterocytów
Komórki nabłonka jelita grubego zużywają maślan jako główne paliwo, co wspomaga integralność śluzówki i zapobiega nadmiernej przepuszczalności jelit (tzw. „leaky gut”) ⁽1⁾.
2. Działanie przeciwzapalne
Maślan sodu hamuje aktywność czynnika NF-κB oraz cytokiny prozapalne (TNF-α, IL-6), redukując stan zapalny w jelitach. Efekt ten jest potwierdzony na modelach zwierzęcych kolitisu(ulcerative colitis) ⁽2⁾.
3. Hamowanie deacetylaz histonowych (HDAC)
Dzięki tej właściwości maślan wpływa na epigenetyczną regulację ekspresji genów. Może więc odgrywać rolę w przeciwdziałaniu rozwojowi komórek nowotworowych (zwłaszcza raka okrężnicy) ⁽3⁾.
4. Wsparcie układu odpornościowego
Maślan sodu stymuluje różnicowanie limfocytów T regulatorowych (Treg). Pomaga w zachowaniu równowagi między reakcją obronną a tolerancją immunologiczną ⁽4⁾.
5. Wpływ na oś jelito–mózg 
Przez modulację mikrobioty i poprawę bariery jelitowej maślan może łagodzić zaburzenia nastroju i lęki. Efekty takie wykazano m.in. w badaniach stresu przewlekłego na modelachzwierzęcych ⁽5⁾.

Kiedy warto suplementować maślan sodu?

• Zespół jelita drażliwego (IBS) i choroby zapalne jelit (IBD)
Suplementacja maślanem zwiększa dostępność butyrynianu w jelicie grubym, co przyczynia się do regeneracji uszkodzonej śluzówki i łagodzenia bólu czy biegunek.
• Po antybiotykoterapii
Po silnym leczeniu antybiotykami gospodarka mikrobiologiczna jelit często jest zaburzona. Maślan sodu wspiera odbudowę korzystnej mikrobioty i przywraca właściwe pH w jelicie grubym.
• Wspomaganie terapii metabolicznej
Butyrynian może poprawiać wrażliwość na insulinę i sprzyjać redukcji masy ciała poprzez wpływ na metabolizm lipidów i apetyt.
• Wsparcie neuroprotekcyjne
Dzięki zdolności do przenikania bariery krew–mózg maślan wykazuje działanie ochronne w modelach choroby Parkinsona czy Alzheimera. Głównie przez hamowanie szlaków neurozapalnych ⁽6⁾.
• Ochrona przed rakiem jelita grubego 
Jako inhibitor HDAC maślan sprzyja apoptozie komórek nowotworowych. Dzięki temu może uzupełniać standardowe terapie onkologiczne.

Sposoby suplementacji

• Kapsułki lub proszek: najczęściej w porcjach od 300 do 1 000 mg dziennie, podzielonych na 2 - 3 części.
• Mikrokapsułkowany maślan sodu: forma z osłoną czasowo-uwalniającą, pozwala na większą ilość substancji docierającej do jelita grubego.
• Butyrynian w połączeniu z błonnikiem: synergiczne wsparcie dla mikrobioty i produkcji endogennej.

Ciekawostki o maślanie sodu

• Naturalne źródło: oprócz fermentacji błonnika w jelicie, maślan powstaje również w niewielkich ilościach w fermentujących produktach mlecznych (jogurt, kefir).
• Krótki czas półtrwania: szybko wchłaniany w jelicie grubym, dlatego istotne są formy o kontrolowanym uwalnianiu.
• Epigenetyka w diecie: butyrynian jest jednym z nielicznych naturalnych związków zdolnych do bezpośredniej modyfikacji struktury chromatyny.
• Stosowany w weterynarii: maślan sodu dodaje się do pasz dla zwierząt hodowlanych, by poprawić trawienie i odporność.
• Biotechnologia: butyrynian jest prekursorem do produkcji bioplastików. To ekologicznaalternatywa dla tworzyw sztucznych.

Podsumowanie

Maślan sodu to wielofunkcyjny suplement, który może wspierać zdrowie jelit, układ odpornościowy, metabolizm oraz funkcje mózgu. Jego działanie opiera się na naturalnej roli butyrynianu jako kluczowego kwasu tłuszczowego krótkołańcuchowego w jelicie grubym. Suplementację warto rozważyć zwłaszcza przy stanach zapalnych jelit, po antybiotykoterapii czy w kontekście neuroprotekcji. Przed zastosowaniem maślanu sodu dobrze jest skonsultować dawkowanie i formę preparatu z lekarzem lub farmaceutą. Zwłaszcza przy istniejących chorobach przewodu pokarmowego czy przyjmowaniu leków immunomodulujących. Szerzej o kwasie maśłowym przeczytasz także w tym wpisie blogowym.

Bibliografia
1. Hamer H.M. i wsp., „Review article: the role of butyrate on colonic function”, Aliment Pharmacol Ther., 2008.
2. Canani R.B. i wsp., „Potential beneficial effects of butyrate in intestinal and extraintestinal diseases”, World J Gastroenterol., 2011.
3. Davie J.R., „Inhibition of histone deacetylase activity by butyrate”, J Nutr., 2003.
4. Arpaia N. i wsp., „Metabolites produced by commensal bacteria promote peripheral regulatory Tcell generation”, Nature, 2013.
5. Silva Y.P. i wsp., „Gut microbiome and butyrate: implications for neurodegenerative diseases”, Front Pharmacol., 2020.
6. Sun M.F. i wsp., „Neuroprotective effect of sodium butyrate in Alzheimer’s disease models”, Mol Psychiatry, 2018.