Odczyn Biernackiego (OB). Co to jest i co wykazuje badanie?

Odczyn Biernackiego, popularnie określany skrótem OB, jest jednym z najstarszych, a jednocześnie nadal powszechnie stosowanych wskaźników diagnostycznych w medycynie. Mimo postępu technologicznego i wprowadzenia nowocześniejszych metod diagnostycznych, OB wciąż pozostaje przydatnym narzędziem, zwłaszcza w monitorowaniu stanów zapalnych, nowotworów czy chorób przewlekłych. Czym jednak jest odczyn Biernackiego i co możemy dowiedzieć się na podstawie tego prostego badania?

Czym jest Odczyn Biernackiego (OB)?

Odczyn Biernackiego, znany również jako szybkość opadania erytrocytów (ang. ESR – Erythrocyte Sedimentation Rate), to test laboratoryjny, który mierzy tempo opadania czerwonych krwinek w próbce krwi w ciągu jednej godziny. Nazwa pochodzi od nazwiska polskiego lekarza, Edmunda Biernackiego, który w 1897 roku po raz pierwszy opisał to zjawisko.

Badanie OB polega na umieszczeniu krwi w specjalnej pionowej probówce. Erytrocyty, czyli czerwone krwinki, naturalnie zaczynają opadać na dno naczynia, a ich tempo opadania jest rejestrowane. Im szybciej erytrocyty opadają, tym wyższy wynik OB, co może wskazywać na różne nieprawidłowości w organizmie.

Do czego służy wskaźnik OB?

Odczyn Biernackiego jest niespecyficznym wskaźnikiem zapalnym, co oznacza, że nie dostarcza informacji o przyczynie stanu zapalnego, ale wskazuje na jego obecność. Wynik OB zależy od kilku czynników, w tym stężenia białek osocza, lepkości krwi oraz kształtu i liczby erytrocytów.

1. Kiedy należy wykonać oznaczenie OB?

Badanie OB wykonuje się zazwyczaj w celu oceny i monitorowania stanów zapalnych, zwłaszcza w przypadku podejrzenia chorób o charakterze przewlekłym. Lekarze mogą zalecić oznaczenie OB, gdy pacjent zgłasza niespecyficzne objawy, takie jak długotrwała gorączka, przewlekłe zmęczenie, bóle stawów czy mięśni, utrata masy ciała lub ogólne osłabienie. 

Chcesz dowiedzieć się więcej o badaniu? Zajrzyj na stronę Alab: https://www.alab.pl/badanie/odczyn-biernackiego-c59.

Jak wygląda norma OB?

Normy OB różnią się w zależności od wieku, płci oraz warunków fizjologicznych. U dorosłych mężczyzn normy OB wynoszą zazwyczaj 2-10 mm/h, natomiast u kobiet 3-15 mm/h. U osób starszych dopuszczalne są wyższe wartości, nawet do 30 mm/h. Wartości te mogą się jednak różnić w zależności od stosowanych metod badawczych oraz konkretnych norm laboratoryjnych.

Co oznacza podwyższony wynik OB?

Podwyższony wynik OB zazwyczaj wskazuje na obecność stanu zapalnego lub innej patologii. Nie jest to jednak jednoznaczny wskaźnik, dlatego konieczne jest wykonanie dodatkowych badań w celu ustalenia dokładnej przyczyny.

Najczęstsze przyczyny podwyższonego OB to:

• Infekcje, zarówno ostre, jak i przewlekłe,

• Choroby autoimmunologiczne,

• Nowotwory, w szczególności nowotwory złośliwe, takie jak szpiczak mnogi czy chłoniak,

• Choroby przewlekłe, takie jak przewlekłe choroby nerek, wątroby czy serca.

Warto jednak pamiętać, że wynik OB może być również podwyższony w stanach fizjologicznych, takich jak ciąża, a także w wyniku stosowania niektórych leków, np. doustnych środków antykoncepcyjnych.

Co oznacza niski wynik OB?

Niski wynik OB, choć rzadziej komentowany, również ma znaczenie kliniczne. Wartości OB poniżej normy mogą być związane z:

• Czerwienicą prawdziwą, chorobą, w której dochodzi do nadmiernej produkcji erytrocytów,

• Zaburzeniami w budowie erytrocytów, np. w przebiegu anemii sierpowatej,

• Zwiększoną lepkością krwi, np. w wyniku ciężkiego odwodnienia.

OB czy CRP – które badanie wykonać?

Chociaż OB jest cennym wskaźnikiem diagnostycznym, w ostatnich latach coraz częściej w diagnostyce zapaleń stosuje się białko C-reaktywne (CRP). CRP reaguje znacznie szybciej na obecność stanu zapalnego niż OB, co czyni je bardziej precyzyjnym wskaźnikiem ostrych stanów zapalnych. OB jest natomiast szczególnie przydatne w monitorowaniu przewlekłych stanów zapalnych, gdzie zmiany są bardziej stopniowe.

W praktyce klinicznej często oba badania są wykonywane równocześnie, ponieważ dostarczają różnych informacji. CRP jest bardziej czułe w przypadku ostrych stanów zapalnych, podczas gdy OB lepiej odzwierciedla długotrwałe procesy chorobowe.

Odczyn Biernackiego jest prostym, ale użytecznym testem diagnostycznym, który wciąż ma swoje miejsce we współczesnej medycynie. Jego główną zaletą jest możliwość wykrywania obecności ostrych oraz przewlekłych stanów chorobowych. Choć wynik OB nie dostarcza konkretnych informacji na temat przyczyny problemów zdrowotnych, stanowi ważny element w szerokim obrazie diagnostycznym. W połączeniu z innymi badaniami, OB może pomóc lekarzowi w diagnozie i monitorowaniu przebiegu choroby, a także w ocenie skuteczności leczenia.

Bibliografia:

1. Thomas CL., et al. Blood Testing and Erythrocyte Sedimentation Rate: An Overview. Medical Journal of Hematology, 2012.

2. Cushman M. Chronic Inflammation: Diagnostic Implications and Role of Erythrocyte Sedimentation Rate. Journal of Inflammatory Disease, 2018.

3. Zaleśka M., Nowak A. Odczyn Biernackiego (OB) – wskazania i zastosowanie w diagnostyce klinicznej. Polska Gazeta Medyczna, 2021.