Wady postawy u dzieci – powszechny problem?

Wady postawy u dzieci to coraz częstsze zjawisko, które może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych w przyszłości. Siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej, a także przeciążenia związane z noszeniem ciężkich plecaków to tylko niektóre z czynników wpływających na powstawanie wad postawy. Sprawdź, co musisz wiedzieć o wadach postawy u dzieci!

Prawidłowa postawa ciała to nie tylko kwestia wyglądu zewnętrznego, ale przede wszystkim zdrowia. U dzieci wady postawy mogą prowadzić do zaburzeń w rozwoju układu kostno-stawowego, a w konsekwencji do bólów kręgosłupa, zwyrodnień stawów, a nawet problemów z oddychaniem. Takie problemy mogą rzutować nie tylko na ogólną sprawność fizyczną, ale także na sferę emocjonalną i kontakty z rówieśnikami. Jakie wady postawy są najczęściej diagnozowane i co może być ich przyczyną?

Skala problemu wad postawy u dzieci

Współczesny styl życia, charakteryzujący się niską aktywnością fizyczną i długim czasem spędzanym w pozycji siedzącej, przyczynia się do wzrostu liczby dzieci z wadami postawy. Problem ten jest szczególnie widoczny w krajach rozwiniętych, gdzie dostęp do technologii i nowoczesnych form rozrywki jest powszechny. Badania pokazują, że w Polsce nawet 70% dzieci w wieku szkolnym ma problemy z postawą.

Długotrwałe przebywanie w nieprawidłowej pozycji, np. podczas korzystania z komputera lub oglądania telewizji prowadzi do nadmiernego napięcia mięśni. W efekcie takich przeciążeń może pojawić się ból szyi, pleców, a nawet głowy. 

Warto zaznaczyć, że przyczynia się do tego również nieprawidłowe noszenie plecaka, np. na jednym ramieniu, które jest wśród dzieci powszechne. Istotny jest też ciężar plecaka, który według zaleceń GIS i WHO powinien wynosić maksymalnie 10 do 15% masy ciała dziecka. Chociaż w ostatnich latach odnotowano w tym zakresie zdecydowaną poprawę, to problem zbyt ciężkiego plecaka dotyczy wciąż przynajmniej kilkunastu procent dzieci w wieku szkolnym.

Nieleczone wady postawy mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych w późniejszym życiu, takich jak zwyrodnienie kręgosłupa. Zwyrodnienie to proces degeneracyjny, który polega na stopniowym niszczeniu struktur kręgosłupa, takich jak krążki międzykręgowe, stawy międzykręgowe i więzadła. Wczesne rozpoznanie i leczenie wad postawy u dzieci jest kluczowe dla zapobiegania tym problemom.

Rodzaje wad postawy u dzieci

Wady postawy to nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny. Mogą one prowadzić do wielu dolegliwości bólowych, a także ograniczać sprawność fizyczną dziecka. Wśród najczęstszych wad postawy u dzieci wymienia się:

Skolioza, czyli boczne skrzywienie kręgosłupa, które może prowadzić do asymetrii ciała, bólu pleców i trudności w oddychaniu.

Kifoza to nadmierne wygięcie kręgosłupa w odcinku piersiowym, objawiające się zaokrąglonymi plecami i wysuniętą głową.

Lordoza definiowana jako nadmierne wygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, charakteryzujące się wypiętym brzuchem i pośladkami.

Płaskostopie, czyli obniżenie łuków stopy, które może powodować ból stóp, kostek i kolan.

Koślawość kolan – zbliżenie się kostek przy jednoczesnym oddaleniu kolan.

Szpotawość kolan – zbliżenie się kolan przy jednoczesnym oddaleniu kostek.

Wady postawy mogą także przybierać inne formy, dlatego bardzo ważne jest regularne badanie profilaktyczne dziecka.

Dowiedz się więcej o obciążeniach mechanicznych kręgosłupa człowieka

Diagnoza wad postawy

Rozpoznanie wad postawy u dzieci zazwyczaj odbywa się na podstawie badania fizykalnego przeprowadzonego przez lekarza lub fizjoterapeutę. Specjalista ocenia sylwetkę dziecka, sprawdza zakres ruchu w stawach, a także może zlecić dodatkowe badania, np. RTG kręgosłupa.

W badaniu fizykalnym ocenia się m.in. ustawienie głowy, barków i łopatek w płaszczyźnie strzałkowej oraz czołowej, a także krzywizny kręgosłupa. Dodatkowo przeprowadza się testy oceniające występowanie przykurczów mięśni, np. test Thomasa (przykurcze mięśni biodrowo-lędźwiowych), test oceniający przykurcze mięśni kulszowo-goleniowych, brzuchatych i płaszczkowatych łydki.

W przypadku podejrzenia skoliozy wykonuje się badanie kąta rotacji tułowia za pomocą skoliometru. 

Skąd się biorą wady postawy? 

Przyczyny powstawania wad postawy u dzieci są złożone i różnorodne. Oprócz wspomnianych wyżej ciężkich plecaków i siedzącego trybu życia, do najważniejszych należą:

Brak aktywności fizycznej – niedostateczna ilość ruchu i ćwiczeń fizycznych osłabia mięśnie, które odpowiadają za utrzymanie prawidłowej postawy ciała. 

Nieprawidłowe nawyki posturalne – garbienie się, krzyżowanie nóg, spanie na brzuchu to tylko niektóre z nawyków przyczyniających się do wad postawy. 

Czynniki genetyczne – dziedziczne predyspozycje do wad postawy, np. płaskostopia.

Choroby – niektóre choroby, np. krzywica, mogą wpływać na rozwój układu kostno-stawowego i prowadzić do wad postawy.

Zrozumienie rozwoju przyczyn wad postawy może być pomocne w tworzeniu skutecznych programów profilaktycznych.

Leczenie wad postawy dzieci 

Postępowanie terapeutyczne w wadach postawy u dzieci powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka i stopnia zaawansowania problemu. Najczęściej stosuje się metody zachowawcze, które często pozwalają na przywrócenie sprawności. Bardzo efektywnym sposobem jest np. kinezyterapia, czyli ćwiczenia korekcyjne, które mają na celu wzmocnienie mięśni posturalnych, rozciągnięcie przykurczonych mięśni i poprawę ruchomości stawów.

Zastosowanie ma tu także wspierająca proces leczenia kinezyterapia, obejmująca zabiegi fizykalne, np. laseroterapia, ultradźwięki oraz elektroterapia. Korzystne jest także stosowanie masaży leczniczych, które rozluźniają napięte mięśnie i poprawiają krążenie krwi.

W niektórych sytuacjach wykorzystuje się także zaopatrzenie ortopedyczne, czyli np. gorsety i wkładki do butów, które pomagają w korekcji wad postawy. W przypadku poważnych wad postawy, które nie poddają się leczeniu zachowawczemu, konieczne może być leczenie operacyjne.

Jak można zapobiegać wadom postawy u dzieci?

Profilaktyka wad postawy u dzieci jest niezwykle ważna i powinna rozpoczynać się już od najmłodszych lat. Aby zapobiegać wadom postawy u dzieci, można:

Zachęcać je do aktywności fizycznej, która wzmacnia mięśnie posturalne, co przyczynia się do utrzymania prawidłowej postawy ciała.

Kontrolować postawę ciała dziecka – wczesne wykrycie nieprawidłowości pozwala na szybką interwencję i korekcję.

Zadbać o odpowiednie meble i wyposażenie – ergonomiczne meble i odpowiednie warunki w miejscu pracy i nauki sprzyjają zachowaniu prawidłowej postawy.

Nauczyć dziecko prawidłowych nawyków posturalnych, które są ważnym elementem profilaktyki wad postawy.

Zadbać o prawidłową wagę plecaka i upewnić się, że dziecko nosi go prawidłowo.

Zachęcać dziecko do spędzania czasu na świeżym powietrzu – przebywanie na świeżym powietrzu sprzyja aktywności fizycznej i prawidłowemu rozwojowi układu kostno-stawowego.

Dbać o zbilansowane jadłospis – dieta bogata w wapń i witaminę D jest ważna dla prawidłowego rozwoju kości.

Trzeba pamiętać, że wady postawy u dzieci to problem, który można skutecznie leczyć, zwłaszcza jeśli zostanie wcześnie rozpoznany. 

Należy również pamiętać, że problem wad postawy nie dotyczy wyłącznie dzieci. Wraz z rosnącą liczbą osób prowadzących siedzący tryb życia, wady postawy stają się coraz powszechniejsze również wśród dorosłych. Dlatego ważne jest, aby promować zdrowe nawyki posturalne w każdym wieku i dbać o prawidłową postawę ciała przez całe życie.

Bibliografia:

Śmigiel S., Pawlak Ż., Andryszczyk M., Topoliński T. Czynniki wpływające na zmianę postawy ciała u dzieci w wieku szkolnym. Aktualne Problemy Biomechaniki. 2017;14:51-63.

Motow-Czyż M, Motow I. Ocena świadomości rodziców w zakresie występowania wad postawy ciała u dzieci. Journal of Health Sciences. 2014;4(16):70-80.

Kleszyk K, Sobera M, Kuc K. Aktywność fizyczna dzieci w wieku 9-10 lat a wady postawy w obrębie tułowia. Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. 2017;59:12-21.  

Kochman D, Studzińska A. Analiza częstości występowania oraz czynników wpływających na powstanie wad postawy u dzieci w wieku szkolnym. Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu. 2020;3(5):69-94.  

Wawrzyniak A, Tomaszewski M, Mews J, Jung A, Kalicki B. Wady postawy u dzieci i młodzieży jako jeden z głównych problemów w rozwoju psychosomatycznym. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 2017;13(1):72-78.  

Ocena obciążenia uczniów tornistrami i plecakami. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Płocku. 2016.