Początki Biłgorajskiego Centrum Kultury

Biłgorajskie Centrum kultury obchodzi w tym roku 70-lecie działalności. W początkowym okresie placówka nosiła nazwę Powiatowy Dom Kultury i obejmowała swoim zasięgiem wszystkie miejscowości powiatu biłgorajskiego. Utworzona w 1953 roku instytucja prowadziła wiele zespołów artystycznych, które prezentowały wysoki poziom artystyczny.

Zaczęło się od budowy Domu Ludowego, który posiadał salę widowiskową na 350 miejsc. W budynku oddanym do użytku w 1950 r. mieścił się Związkowy Dom Kultury i kino "Związkowiec". W tym czasie w powiecie biłgorajskim działało około 145 zespołów artystycznych. Związkowy Dom Kultury miał niewielkie możliwości oddziaływania na ich działalność kulturalną. Skupiał się przede wszystkim na działalności kulturalno oświatowej w zakładach pracy na terenie Biłgoraja.

W sierpniu 1953 roku uchwałą Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Biłgoraju utworzono Powiatowy Dom Kultury w miejsce dotychczasowego ZDK. Głównym zadaniem tej państwowej instytucji było ideowo-polityczne wychowanie społeczeństwa socjalistycznego. Miało się to dokonywać poprzez rozwijanie i zaspokajanie potrzeb kulturalnych w mieście i na terenie powiatu. Powiatowy Dom Kultury dysponował trzema pokojami i salą widowiskową, z której korzystał wspólnie z kinem. Zatrudniał siedmiu pracowników na pełny etat i trzech wynagradzanych od godziny pracy.

Od 1954 roku w Powiatowym Domu Kultury zaczął działać chór i zespół plastyczny. Podjęto działalność oświatową w Biłgoraju i na terenie powiatu. Wyświetlano filmy oświatowe i propagandowe. Udzielano porad i organizowano szkolenia dla działaczy kultury w powiecie. Na miejscu urządzano wystawy i otworzono świetlicę. Wokół domu kultury skupiało się około 380 osób pracujących w zespołach kulturalno-oświatowych. Przy PDK powołano radę społeczną, która pełniła funkcję doradczą i opiniotwórczą. W jej skład wchodzili działacze kulturalni zaangażowani w zespoły prowadzone przez dom kultury. Sukcesywnie zwiększało się zatrudnienie. W latach pięćdziesiątych XX wieku w domu kultury pracowało dziewięć osób a w latach sześćdziesiątych liczba pracowników zatrudnionych na pełny etat wzrosła dwukrotnie.

W 1961 roku Powiatowy Dom Kultury otrzymał nowy statut, który zobowiązywał biłgorajską instytucję kultury do prowadzenia działalności instruktażowej na rzecz placówek na terenie gmin.  Od 1959 r. przy PDK działało Ognisko Muzyczne, które kształciło około 66 uczniów w klasach: skrzypiec, fortepianu i akordeonu. W 1963 roku rozpoczęły działalność kluby terenowe "Ruch" i "Rolnik", a także ośrodki przyszkolne. W 1968 roku pod kuratelą powiatowej instytucji kultury było 47 takich klubów i 58 ośrodków przyszkolnych. Złożyło się na to powstawanie w Biłgoraju  nowych zakładów pracy, szkół oraz wzrost liczby mieszkańców do około 12 tysięcy. Był także jeden Gminny Ośrodek Kultury działający w Tarnogrodzie. Wzrosła potrzeba specjalistów do prowadzenia zespołów teatralnych, tanecznych i muzycznych na odpowiednim poziomie artystycznym. PDK prowadził więc systematyczne szkolenia poprzez kursy i seminaria dla kadry instruktorskiej. Na terenie miasta i powiatu działało w tych latach 144 zespoły artystyczne, z których wiele miało wysoki poziom artystyczny. Zaznaczył się wyraźny wzrost zespołów muzycznych.

W 1967 roku zespoły artystyczne i oświatowe działające w domu kultury zostały oddane klubom bądź instytucjom na terenie Biłgoraja. Chór Ziemi Biłgorajskiej oddano pod opiekę ZZPPiS. Ognisko Muzyczne przejęło Towarzystwo Muzyczne w Lublinie oddział w Biłgoraju. Dzięki wzmożonej działalności na terenie powiatu w 1975 roku nastąpiła duża samodzielność gminnych ośrodków. W Biłgoraju natomiast powstały w tym czasie kluby działające przy zakładach pracy. Klub "Tarpan" przy Włosiankarskiej Spółdzielni Pracy, Klub "Nowator" przy Powszechnej Spółdzielni Spożywców, oraz klub "Awem" przy Zakładach Przemysłu Dziewiarskiego "Mewa". Poza wymienionymi klubami ożywioną działalność kulturalną prowadziły również szkoły: Szkoła Podstawowa nr 2 i nr 3, oraz średnie: Liceum Pielęgniarskie, Liceum Ogólnokształcące, Technikum Leśne i Zespół Szkół Zawodowych nr 2. W 1975 roku na terenie miasta działało 16 zespołów artystycznych skupiając 420 osób, głównie w zespołach wokalno-muzycznych.

W całym okresie funkcjonowania Powiatowego Domu Kultury, pod jego egidą działały wspaniałe zespoły artystyczne. Teatr Ziemi Biłgorajskiej dawał spektakle nie tylko w Biłgoraju, ale także we wsiach i ościennych powiatach. Dostarczał rozrywki, szerzył kulturę i umiłowanie teatru a także zachęcał własnym przykładem do tworzenia nowych zespołów teatralnych. Działała nieprzerwanie założona w 1945 roku Orkiestra Dęta, a także Kapela Ludowa. Od 1961 roku prężnie działał Chór Ziemi Biłgorajskiej. Wspaniale prezentował się Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Biłgorajskiej. I wiele innych zespołów i grup, którymi mogła się szczycić powiatowa instytucja kultury. Funkcje dyrektorów Domu Kultury w różnych okresach jego działalności pełnili: Stanisław Chodunaj, Józef Sokołowski, Edmund Szubiak i Józef Złotkiewicz.

W 1975 roku w lipcu nastąpiła reorganizacja administracyjna. Powiatowy Dom Kultury został przemianowany na Biłgorajski Dom Kultury oddział Wojewódzkiego Domu Kultury w Zamościu. Rejon działania powiększył się wprawdzie o cztery gminy, ale oddziaływanie na te ośrodki znacznie się zmniejszyło. Reorganizacja i systematyczna praca biłgorajskiego PDK pozwoliła na utworzenie wielu placówek szczebla gminnego. Powstałe w latach poprzednich Wiejskie Domy Kultury uzyskały status Gminnych Ośrodków Kultury. BDK zaczął od tego czasu funkcjonować głownie jako ośrodek miejski, który od 2000 roku działa jako Biłgorajskie Centrum Kultury.

Piotr Kupczak