Aktywizacja społeczności wiejskiej. Projekt Stowarzyszenia "Dąb" w Ciosmach

Stowarzyszenie „Dąb” w Ciosmach realizuje projekt „Bądźmy solidarni!”, który jest dofinansowany ze środków Programu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021 - 2030.

Celem projektu jest zwiększenie aktywności społecznej 40-osobowej grupy mieszkańców wiosek Ciosmy oraz Dąbrowica z Gminy Biłgoraj poprzez zaangażowanie jej w działalność obywatelską i społeczną w okresie od 1 czerwca 2021 r. do 31 lipca 2022 r. Uczestnicy tworzą duety, każdy z duetów projektowych przygotowuje i realizuje jedną akcję obywatelską. W sumie zostanie zrealizowanych 20 inicjatyw.

Aktywizacja społeczna czy też animacja społeczna to  działania, prowadzone w lokalnych społecznościach, także na obszarach wiejskich, przez animatorów, która docelowo zmierza do poprawy jakości życia. Natomiast animator to osoba, instytucja, podmiot, organizacja, które wywołują w środowisku lokalnym aktywność i udynamicznią związki międzyludzkie i instytucjonalne w sferze publicznej. Celem jest włączanie się ludzi do uczestniczenia w konsumowaniu, a także w tworzeniu dobra publicznego. Efektem aktywizacji jest wywołanie  zmiany ludzkiej postawy od bierności do podejścia obywatelskiego, ukierunkowanego na  chęć współpracy i współdziałania. Priorytetem w aktywizowaniu jest uwalnianie energii i potencjału znajdujących się w danej społeczności lokalnej. Aktywizacja społeczna na obszarach wiejskich ma wiele wymiarów, a wybór odpowiedniego kierunku działania przez społeczność zależy od wielu czynników, m.in. od woli kooperacji społeczności lokalnej, poziomu jej wiedzy, zaufania, dostępności wolnego czasu, uwarunkowań geograficznych, historycznych itp.

Aktywizacja społeczna może przebiegać na kilku poziomach:

1. Angażowanie przez animatorów mieszkańców, członków lokalnych organizacji pozarządowych w przygotowywanie wydarzeń na szczeblu lokalnym, np. organizacja pikniku. Przygotowanie terenu pod imprezę, pisanie scenariuszy przebiegu imprezy czy posprzątanie placu po zakończonym wydarzeniu.  To na pozór proste czynności, ale niezwykle konsolidujące uczestników życia małej ojczyzny i budujące trwałe więzi społeczne.

2. Promocja lokalnego miejsca zamieszkania, poprzez wywoływanie pozytywnych skojarzeń z danym produktem lokalnym, a jednocześnie  budowanie marki. Produkt lokalny to wyrób lub usługa, z którymi identyfikują się mieszkańcy, wytwarzane w sposób niemasowy i przyjazny dla środowiska, z surowców lokalnie dostępnych. Produkt lokalny staje się wizytówką  danego mikroregionu poprzez wykorzystanie jego niepowtarzalnego charakteru oraz angażowanie mieszkańców w rozwój przedsiębiorczości lokalnej, głównie na obszarach wiejskich.

3. Odtwarzanie tradycji lokalnej odbywa się dzięki rewitalizacji i przywracaniu dawnego blasku starym obrzędom, ginącym zawodom, wykorzystywanie starych pamiątek, czy zasobów izb pamięci itd. Na terenach wiejskich, często na zasadzie przekazywania wiedzy przez seniorów na rzecz młodszej generacji, następuje wzmocnienie integracji międzypokoleniowej w danej społeczności i poprawa komunikacji społecznej.

4. Tworzenie w miejscowości nowych usług i rozwiązań służących rozwojowi aktywności obywatelskiej. Postawienie na innowacyjność pomysłów, czyli na to, czym możemy się wyróżnić spośród innych podobnych miejscowości, jak zachęcić turystów, czy też zewnętrznych inwestorów, by przyjechali akurat do nas, może okazać się kluczem do sukcesu w społeczności lokalnej.

5. Rozwiązywanie wspólnych problemów społecznych poprzez realizację projektów dofinansowywanych ze środków zewnętrznych jest bardzo powszechną metodą aktywizującą lokalne społeczności np. w przypadku Stowarzyszenia „Dąb” w Ciosmach poprzez realizację projektu „Bądźmy solidarni!”.

Etapy aktywizacji społecznej w metodzie projektowej:

1. Mając na celu rozwijanie aktywizacji społecznej, pierwszym krokiem będzie zdobycie ogólnej wiedzy na temat społeczności lokalnej, gdzie ma dojść do animacji społecznej. Wywiady, rozmowy, czy ankietyzacja pozwoli nam określić, jacy są mieszkańcy wsi, jaki jest ich status społeczny, gdzie są zatrudnieni, czym zajmują się poza pracą - tego typu dane statystyczne są zaczynem do działań ukierunkowanych na ocenę zebranych informacji i wyciąganie dalszych wniosków.

2. Ocena sytuacji (diagnoza problemu). Animacja, która będzie prowadzona w danej społeczności w oparciu o realizację konkretnego projektu powinna być planowana na bazie zidentyfikowanych problemów i zgłoszonych potrzeb społecznych. Analizując zebrane informacje należy odpowiedzieć na pytanie, co mieszkańcy chcieliby w swojej społeczności zmienić na lepsze, co ich niepokoi itd. Należy na tym etapie sformułować katalog problemów społeczności lokalnej.

3. Zachęcanie ludzi do spotkania się w celu podjęcia decyzji, jakim problemem chcą się zająć. Rola animatora jest rolą najważniejszą; zawsze musi być ktoś, kto pierwszy zainicjuje współpracę w zakresie rozwiązania zidentyfikowanych problemów.  Należy jednak pamiętać, że nie sposób jest rozwiązać wszystkich problemów w danej społeczności na raz, w krótkim czasie. Stąd też kolejne działania animatora będą polegały na wypracowaniu ze społecznością lokalną hierarchii ważności problemów. Ażeby można było to osiągnąć animator powinien pozyskać do współpracy  osoby zainteresowane przeprowadzeniem zmian na lepsze. Rolą animatora jest wywoływanie atmosfery dialogu, dzielenia się na forum publicznym opiniami.

4. Tworzenie i wspieranie stowarzyszeń, fundacji. Wyłonieni w toku spotkań partnerzy  będą działać wspólnie nad określonym problemem pod szyldem stowarzyszenia czy fundacji ustalając cele i zasady współpracy.

5. Planowanie projektu, czyli określone w czasie i w konkretnych ramach finansowych przedsięwzięcie z przypisanymi, spodziewanymi rezultatami, powinien być szczegółowo zaplanowany ze wszystkimi jego przyszłymi realizatorami. Umożliwi to wykorzystanie w pełni ich wiedzy i doświadczenia podczas realizacji projektu.

6. Inwentaryzacja zasobów, możliwości realizacji projektu, podział ról i zadań. W każdym projekcie należy wyznaczyć jego lidera, odpowiadającego za realizację projektu. Liderem może być inicjator stowarzyszenia. Na tym etapie należy dość precyzyjnie zaplanować odpowiedzialności realizatorów zadania, żeby uniknąć później powielania funkcji i nieporozumień w trakcie realizacji projektu.

7. Określenie zarządzania projektem i systemu komunikacji pomiędzy realizatorami projektu. To tu określamy skuteczne sposoby komunikowania się między realizatorami.

8.  Na bazie wypracowanego projektu, zgodnie z ustalonym wcześniej harmonogramem realizacji projektu i budżetem projektu, uczestnicy  realizują zaplanowane wcześniej zadania. W tej fazie ważne jest, aby na bieżąco monitorować realizację zadań, wydatkowania środków i system komunikacji. W razie zaistnienia jakichś problemów, należy wdrożyć działania naprawcze.

9. Ewaluacja. Projekt kończymy zawsze oceną  jego realizacji, stopnia osiągnięcia jego rezultatów, produktów i oddziaływania. A także funkcjonowania stowarzyszenia w ramach projektu.