Badania archeologiczne w centrum miasta. Czyżby odkryli tarnogrodzki ratusz?

Podczas prac ziemnych na tarnogrodzkim rynku robotnicy natrafili na pozostałości dawnej budowli. Odkryciem zainteresował się wojewódzki konserwator zabytków a w wykopie przeprowadzono badania archeologiczne. W czasach świetności Tarnogrodu jedynym budynkiem na rynku był ratusz, który istniał w tym miejscu około 250 lat.

W Tarnogrodzie prowadzone są prace związane z rewitalizacją skweru w centrum miasta. Główną atrakcją nowej aranżowanej przestrzeni ma być efektowna fontanna w swoim kształcie nawiązująca do herbu i miejskich tradycji. Pod koniec lipca br. w trakcie wykonywania wykopu pod zbiorniki fontanny, operator koparki natrafił w kilku miejscach na ceglane mury.

Powiadomiony o odkryciu wojewódzki konserwator zabytków zlecił przeprowadzenie badań archeologicznych. Inwestycję wstrzymano na kilka dni, a archeolodzy odsłonili zachowane fragmenty murów. Na pierwszy rzut oka wydawało się, że jest to część jakiegoś budynku, niewielka piwniczka z zawalonym stropem do wewnątrz.

Wykonane zostały odpowiednie pomiary oraz dokumentacja fotograficzna do dalszych badań. Na szczegółowe opracowanie znaleziska przez archeologów trzeba będzie jeszcze poczekać. Niemniej miejscowi regionaliści i władze miasta już snują przypuszczenia co do odkrycia. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że są to pozostałości ratusza, który stał na tarnogrodzkim rynku około 250 lat.

Tarnogrodzki ratusz zbudowany został na mocy przywileju króla Polski Stefana Botorego z 1578 roku. Według tego dokumentu mieszczanie tarnogrodzcy mogli wybudować ratusz, aby zwiększyć dochody miasta z poboru opłat za miary i wagi w czasie targów i jarmarków. Ratusz stał na środku rozległego rynku, jednak nie zamykał widoku krzyżujących się ulic. Był to drewniany, piętrowy budynek przy którym stała wieża. Mieściła się w nim siedziba rady miejskiej i sądu grodzkiego.

W ratuszowej wieży, w piwnicy było więzienie, natomiast na górze było oświetlone pomieszczenie, nazywane przez ówczesnych mieszkańców „gankowym”. Przed budynkiem znajdowała się kuna, to znaczy żelazna obręcz, którą zakładano na szyję wystawionym na widok publiczny przestępcom. Wokół ratusza w podcieniach (nie opartych na słupach) mieściły się stoiska dla sprzedających i jatki, czyli miejsca na usługi rzeźników. W ratuszu przechowywano wagę miejską i kłodę, czyli beczkę do odmierzania objętości zboża, a także miarę łokcia.

W tarnogrodzkim ratuszu znajdowała się karczma i piekarnia. Produkowano gorzałkę i piwo. Była też woskobijnia, czyli urządzenie do przerobu wosku i łoju na świece, a także sprzęt do produkcji mydła.

Około 1770 roku drewniany ratusz został gruntownie wyremontowany. Jednak już pół wieku później ponownie był w złym stanie, między innymi brakowało kominów. Ówczesny burmistrz Adam Chmielewski starał się o zbudowanie nowego budynku, już murowanego.

W związku z tym, że miasto nie miało na ten cel pieniędzy, burmistrz chciał, aby koszty budowy wzięła na siebie Ordynacja Zamojska. Niestety pomysł nie został zrealizowany. Ratusz niszczał, aż wreszcie w 1828 roku zawalił się dach. Katastrofę budowlaną przypieczętowało odebranie praw miejskich przez rosyjskiego zaborcę, za udział tarnogrodzian w Powstaniu Styczniowym 1863 roku.

Ślady istniejącego przez blisko 250 lat na tarnogrodzkim rynku ratusza, znaleźć można na mapach z tamtego okresu. Wyraźny zarys budynku widać na austriackiej mapie wojskowej Miega z lat 1779 - 1783. Doskonale zaznaczono rynek tarnogrodzki z ratuszem w centralnym punkcie na planie miasta z 1820 roku.

Budynki na środku rynku zaznaczone zostały także, o dziwo, na wydanej w Berlinie pruskiej mapie z 1915 roku. Wydaje się więc, że istnieją przekonujące przesłanki, aby obecne odkrycie wiązać właśnie z tym obiektem historycznym. Odkrycie lokalizacji historycznego ratusza, miało by ogromne znaczenie nie tylko dla mieszkańców Tarnogrodu.

Niezależnie od wyników badań archeologicznych, dobrze by się stało, gdyby w rewitalizowanej przestrzeni tarnogrodzkiego rynku znalazło się miejsce na miniaturę dawnego ratusza.